Μπλοκάρει ο μεταβολισμός; Μύθος ή αλήθεια;

Μεταβολισμός είναι το σύνολο των χημικών διεργασιών που επιτελούνται στον ανθρώπινο οργανισμό, για να παραχθεί ενέργεια. Για να πραγματοποιηθούν οι βασικές λειτουργίες του ατόμου (αναπνοή, διατήρηση θερμοκρασίας, λειτουργία της καρδιάς και των αδένων), χρειάζεται ενέργεια. Το ελάχιστο ποσό ενέργειας που απαιτείται για αυτή τη διαδικασία, όταν το άτομο βρίσκεται σε κατάσταση ηρεμίας ονομάζεται Βασικός Μεταβολισμός Ηρεμίας (ΒMR).

Παράγοντες που επηρεάζουν το μεταβολισμό:

1. Σύσταση του σώματος: Ο μυϊκός ιστός είναι περισσότερο "μεταβολικά ενεργός" από το λιπώδη ιστό. Επομένως όσο πιο αναπτυγμένο μυϊκό σύστημα έχει το άτομο , τόσο πιο αυξημένο μεταβολισμό θα έχει.
2. Φύλο: Οι άντρες λόγω του ότι έχουν αυξημένα επίπεδα μυϊκής μάζας και χαμηλότερα επίπεδα λιπώδους μάζας, σε σχέση με τις γυναίκες, έχουν υψηλότερο μεταβολισμό. Το παραπάνω εξηγεί γιατί οι άντρες τις περισσότερες φορές φθάνουν πιο εύκολα στο στόχο τους όταν ακολουθούν ένα πρόγραμμα διατροφής για απώλεια βάρους σε σχέση με τις γυναίκες.
3. Ηλικία: Ο μεταβολισμός σχετίζεται αντιστρόφως ανάλογα με την ηλικία. Όσο το άτομο μεγαλώνει, μειώνεται ο μεταβολισμός του. Έχει βρεθεί ότι κατά την ενηλικίωση (ιδιαίτερα μετά την ηλικία των τριάντα) για κάθε δεκαετία, μειώνεται κατά περίπου 2%. Αυτό προκύπτει κυρίως λόγω της μείωσης της μυϊκής μάζας με το πέρασμα των χρόνων.
4. Επιφάνεια σώματος: Τα μεγαλόσωμα άτομα έχουν μεγαλύτερες ενεργειακές ανάγκες, σε σχέση με τα μικρόσωμα. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι τα πρώτα έχουν μεγαλύτερη απώλεια σε θερμότητα μέσω της εφίδρωσης.
5. Βάρος: Έχει παρατηρηθεί ότι τα παχύσαρκα άτομα έχουν υψηλότερο μεταβολισμό από τα λεπτά ή από τα άτομα που έχουν φυσιολογικό βάρος. Η αύξηση του σωματικού βάρους , οδηγεί και στην αύξηση του μεταβολισμού.
6. Ορμόνες: Αποτελούν βασικούς ρυθμιστές της μεταβολικής δραστηριότητας του οργανισμού. Πιο συγκεκριμένα οι ορμόνες του θυρεοειδούς, ιδιαίτερα η Τριιωδοθυρονίνη (Τ3) και Θυροξίνη (Τ4) επηρεάζουν σημαντικά το μεταβολισμό. Τα οιστρογόνα κατά τη διάρκεια της εμμηνόπαυσης μειώνονται απότομα , με αποτέλεσμα να μειώνεται και ο μεταβολισμός, έτσι είναι πιο εύκολη η αύξηση του βάρους , όταν η γυναίκα δεν ακολουθεί ισορροπημένη διατροφή και δεν έχει φυσική δραστηριότητα. Η κορτιζόλη επηρεάζει με τη σειρά της το μεταβολισμό, σε καταστάσεις στρες αυξάνεται η έκκρισή της και προκαλεί αύξηση της όρεξης. Άτομα που έχουν συνεχώς αυξημένα επίπεδα άγχους έχουν την τάση να τρώνε περισσότερο και κατά συνέπεια να αυξάνεται το βάρος τους. Τα αυξημένα επίπεδα ινσουλίνης στο αίµα διευκολύνουν την αποθήκευση λίπους, ενώ εμποδίζουν τη χρήση του αποθηκευμένου λίπους για την παραγωγή ενέργειας.
7. Διατροφική κατάσταση: Οι εξαντλητικές, μη ισορροπημένες δίαιτες μειώνουν το βασικό μεταβολισμό έως και 20%. Επίσης, οι συχνές εναλλαγές ασιτίας και υπερκατανάλωσης φαγητού, που οδηγούν σε αυξομείωση του βάρους (φαινόμενο γιο - γιο), επιφέρουν μείωση του μεταβολισμού.
8. Στρες: Με τον όρο στρες εννοούμε καταστάσεις όπως: το έγκαυμα, τον πυρετό και το τραύμα. Άτομα που βρίσκονται σε τέτοιες καταστάσεις, εμφανίζουν μεγαλύτερο βασικό μεταβολισμό.

Όπως παρατηρείται από τα παραπάνω, ο βασικός μεταβολισμός καθορίζεται από μία πολυπαραγοντική διαδικασία, γεγονός που τον καθιστά μοναδικό για κάθε άνθρωπο.

Στις περισσότερες περιπτώσεις , εκτός από κάποιες ιδιαίτερες καταστάσεις, όπως όταν υπάρχει ορμονική δυσλειτουργία (υποθυρεοειδισμός, σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, εμμηνόπαυση) το πλεονάζον βάρος δεν οφείλεται σε μεταβολικό πρόβλημα. Η πρόσληψη ή η απώλεια βάρους εξαρτάται από το ενεργειακό ισοζύγιο. Πιο συγκεκριμένα, όταν προσλαμβάνουμε περισσότερες θερμίδες από αυτές που καταναλώνουμε, τότε αυξάνεται το βάρος μας. Εάν προσλαμβάνουμε λιγότερες θερμίδες από αυτές που δαπανούμε, τότε θα μειωθεί το βάρος. Ακόμη και σε περίπτωση που υπάρχει υποψία για ορμονική δυσλειτουργία ,το άτομο θα πρέπει να προβεί στις απαραίτητες ιατρικές εξετάσεις και με την κατάλληλη φαρμακευτική και διατροφική αγωγή , η κατάσταση θα ρυθμιστεί. Σημαντικό ρόλο στην προσπάθεια για την απώλεια βάρους παίζει και η άσκηση. Ιδιαίτερα ευεργετικός είναι ο συνδυασμός αερόβιας και αναερόβιας άσκησης. Από έρευνες έχει διαπιστωθεί ότι η προπόνηση με ασκήσεις ενδυνάμωσης (αναερόβια άσκηση) προκαλεί μια κατάσταση συνεχούς καύσης ενέργειας, η οποία μπορεί και να διαρκέσει περίπου 24 ώρες μετά την άσκηση. Ενώ η αερόβια, παρόλο που συμβάλλει στη βελτίωση της φυσικής κατάστασης και στην ευεξία του οργανισμού, έχει μικρότερη επίδραση στο μεταβολικό ρυθμό.

Εάν όμως κάποιος έχει αμφιβολίες για το μεταβολισμό του , μπορεί να απευθυνθεί σε κάποιο πτυχιούχο διαιτολόγο – διατροφολόγο για να κάνει μέτρηση του βασικού μεταβολισμού. Υπάρχουν εξειδικευμένα μηχανήματα, που βασίζονται στη μέθοδο της έμμεσης θερμιδομετρίας. Με τη συγκεκριμένη εξέταση υπολογίζονται οι θερμίδες που δαπανά ο οργανισμός σε κατάσταση ηρεμίας (μέσω της μέτρησης της κατανάλωσης οξυγόνου από το σώμα). Η εξέταση διαρκεί 10-15 λεπτά και καθορίζονται οι ενεργειακές απαιτήσεις του ατόμου με ακρίβεια, λαμβάνοντας υπόψη και τη θερμογενετική επίδραση της τροφής (ενέργεια που καταναλώνεται για την πέψη, την απορρόφηση, τη μεταφορά και αποθήκευση της τροφής) και τη φυσική δραστηριότητα του ατόμου.

Τέλος, θα ήθελα να επισημάνω ότι δεν υπάρχει κάποιο μαγικό τρόφιμο ή ρόφημα που θα ενεργοποιήσει το μεταβολισμό, ούτε κάποιο τεστ που να δείχνει ποιο τρόφιμο τον "μπλοκάρει". Το κλειδί για την επιτυχία στη ρύθμιση του βάρους είναι η υιοθέτηση ενός ισορροπημένου προγράμματος διατροφής, το οποίο θα έχει ως στόχο τη μείωση του λίπους και τη διασφάλιση της μυϊκής μάζας, και η ένταξη της άσκησης στην καθημερινότητα. Σημαντικό επίσης είναι ο διαιτολόγος σε συνεργασία με το διαιτώμενο να θέσουν επιτεύξιμους στόχους ως προς την απώλεια βάρους.

http://www.diatrofi.gr